Կոնրադ Գրյունենբերգ

Կոնրադ Գրյունենբերգի զինանշանը

Ուսումնասիրելով  Հերալդիկան, նիշամատյանները, մենք հանդիպում ենք անուններ, որոնք մեզ` հայերիս լրիվ անծանոթ են, բայց  այդ անունները անջնջելի հետք են թողել հերալդիկայում և ուշ միջնադարի արվեստում: Այդպիսի անուն թողեց նաև Կոնրադ ֆոն Գրյունենբերգը:

Կոնրադ Գրյունենբերգը (գերմ.` Conrad Grünenberg) ծնվել է Գերմանիայի հարավում գտնվող Կոնստանց քաղաքում մոտ. 1415 թվականին (կամ դրանից առաջ): Նա եղել է ճարտարապետ, ճանապարհորդ,  քաղաքի Կառավարող խորհրդի անդամ, մի քանի  անգամ ընտրվել է Կոնստանցի քաղաքագլուխ , 1461 թվականին, կայսերական պատվիրակության կազմում մասնակցել է Լյուդովիկոս XI-ի թագադրությանը: 1468 թվականին նա ստացել է ասպետության աստիճան: Եղել է Աստծո գերեզմանի միաբանության ասպետ:
1480 թվականին նա գրում է Ավստրիական քրոնիկոնը (Österreichische Chronik), որը պարունակում է ավստրիացի ազնվականների 84 զինանշան:
1486 թվականին Գրյունենբերգը գնում է ուխտագնացության դեպի Երուսաղեմ, որը տևում է 33 շաբաթ: Այդ ճանապարհորդության մասին նա հետագայում գրում է «Կոնստանցից դեպի Երուսաղեմ ուղևորության պատմություն» (Beschreibung der Reise von Konstanz nach Jerusalem) գրքում:  Սակայն Գրյունենբերգի ամենահռչակավոր ժառանգությունը համարվում է նրա անունով կոչվող զինանշանների մատյանը:

Կոնրադ Գրյունենբերգի նիշամատյանը

Մատյանի ամենահին ձեռագիրը թվագրվում է 1483 թվականով: Պահպանվել են

Սրբ. Հռոմեական Կայսրության կայսրը
կուրֆյուրստների հետ

ձեռագրի մի

քանի տարբերակներ, որոնք սակայն հիմնական մասով արտատպություններ են մայր ձեռագրից: Պարունակում է մոտ. 2300 զինանշան, որոնց մեջ հանդիպում են նաև պատմական անձանց նշանակներ, ինչպիսին են Արթուր թագավորի, Հուլիոս Կեսարի, Տրոյայի արքայազն Հեկտորի նշանակերը: Զինանշանները համակարգված են ու խմբավորված, առանձնացված են թագավորների, կոմսերի, դուքսերի, ասպետների զինանշանները:

Հեղինակը նաև ներկայացրել է Հռոմեական կայսրերի զինանշանները անտիկ ժամանակներից մինչև իր օրերը: Փաստացի կոնկրետ տեղեկություն չունենալով անտիկ ժամանակների Հռոմեական կայսրերի զինանշանների մասին, Գրյունենբերգը, համարելով, որ գերմանական ազգը ուղղակի հետևորդն է հռոմեացիների, Հին Հռոմեական կայսրությանը վերագրել է այն նշանը, որը կրել են իր ժամանակի կայսրերը, այն է` արծիվը: Սակայն, ըստ ավանդության, Հին Հռոմեական կայսրության վահանի վրա եռագլուխ արծիվ է, ի տարբերություն Սրբ. Հռոմեական կայսրության, որի նշանը երկգլխանի արծիվն է: Եռագլուխ արծիվը խորհրդանշում է Երուսաղեմ(հոգևոր իշխանություն)-Հին Հռոմ(անցյալ)-Գերմանիա(ներկա) կապը:

Ուղևորություն դեպի Երուսաղեմ

Ֆամագուստա քաղաքը

«Մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի ծնունդից հետո հազար չորս հարյուր ութսունվեց թվականին, ապրիլի 22-րդ, ավելի կոնկրետ` հինգշաբթի օրը, ես, Կոնրադ Գրյունենբերգս, Կոնստանցի ասպետը, 3 ձիով դուրս եկա ուղևորության, և ինձ հետ Գասպար Գայսբերգը, լի ուրախությամբ և բարի ուխտագնացության հույսով  »

Այսպես է ներկայացնում ասպետ Կոնրադ Գրյունենբերգը իր ճանապարհորդության սկիզբը:

Նա ուխտագնացության ընթացքում լինում է եվրոպական բազմաթիվ քաղաքներում` Վենետիկ, Դուբրովնիկ, Հերակլիոն, Հռոդոս, Լիմասսոլ, Ֆամագուստա, Յաֆֆա և վերջապես Երուսաղեմ: Հեղինակը ամենայն մանրամասնությամբ ներկայացնում է իր ուղևորությունը, Վենետիկում Տիրոջ արյան և մարմնի տոնի նկարագրությունից  մինչև ծովային ուղևորության դժվարությունները. «Նավի վրայի տհաճ հոտը բառերով բացատրել չի ստացվի, դա միայն պետք է  զգալ:  Քամու և անհանգիստ ծովի պատճառով նավը տարուբերվում է, ու դրան դիմանում են ոչ բոլորը: Նավի վրա հոտի և սրտխառնոցի դեմ օգնում է քացախը»:

Ծովային ուղևորությունը սկսվում է Վենետիկից և Ավարտվում Յաֆֆայում, ապա այնտեղից ցամաքով ուխտավորները հասնում են Երուսաղեմ:

Երուսաղեմ

Հղումներ

«Ասպետ Կոնրադը` իմ նախահայրը և ես» , Ռեջինալդ Գրյունենբերգ (Reginald Grünenberg)

Կուրֆյուրստ [հայ] , [անգլ]


http://www.sehepunkte.de/2011/09/20114.html

https://www.pinterest.com/pin/341429215475333377/

Հերալդիկ լեզուն և հայերենը | Խնդիրները

Այսպիսի մի ժամանակաշրջանում, երբ հայոց մեջ մեծացել է հերալդիկայի հանդեպ հետաքրքրությունը, ու աստիճանաբար զինանշանները, թեկուզ  դեռևս նեղ շրջանակներում, սկսվում են տարածում գտնել, առավել քան արդիական է հերալդիկ լեզվի և հայերենի համադրման խնդիրը:

Վիլհելմ Նվաճող
Նորմանդիայի դուքս և Անգլիայի թագավոր

Հերալդիկ լեզու ասելով պետք չէ հասկանալ որևէ կոնկրետ լեզու, ինչպիսին մենք պատկերացնում ենք ֆրանսերեն, հայերեն կամ ռուսերեն ասելով. հերալդիկ լեզուն դա տերմինների ու լեզվական ոճի համախումբ է, որով նկարագրվում, այլ կերպ ասած` բլազոնացվում են (ֆր` Blason ` գերբ բառից[1] ) զինաշանները:
Բլազոնացման էությունը նախ և առաջ զինանշանի մասին ամբողջական, բայց միևնույն ժամանակ առավելագույն չափով հակիրճ տեղեկություն տալն է, սակայն պայմանով, որ նկարագրության ամբողջականությունը չպիտի տուժի հակիրճության հաշվին:
  Հերալդիկ լեզուն ձևավորվել է արևմտյան Եվրոպայում` անգլո-ֆրանսիական շրջանակներում, և ապա հետզհետե տարածվել նաև այլ մշակույթներում` ամեն տեղում իր մեջ ընդունելով տվյալ մշակույթի ու լեզվի առանձնահատկությունները ու հարմարվելով դրանց:
Սկսած XI դարից` Վիլհելմ Նվաճողի ժամանակներից, երբ այս նորմանդացի դուքսը գրավեց Անգլիան, անգլիական ազնվականության հիմնական լեզուն այդ և հետագա մի քանի դարերի ընթացքում  դարձավ ֆրանսերենը: Հենց այս լեզվով են մեզ հասել  ֆրանսիական և անգլիական առաջին նիշամատյանները ( ֆր.` armorial, անգլ.` rolls of arms կամ armorial):

Հերալդիկան և ճարտարապետությունը— Ֆլորենցիա (I)

Դղյակի մուտքի առյուծը`
Ֆլորենցիայի զինանշանով
Լուս. հեղինակ Achilyse

Հերալդիկ մշակույթը, իր զարգացման ընթացքում տարածվեց կյանքի ու կենցաղի տարբեր ոլորտներում, որոնցից մեկն էլ ճարտարապետությունն էր: Եվրոպական բազմաթիվ քաղաքներում, որոնք ծաղկում ապրեցին ուշ միջնադարում, հայտնվեցին նոր շինություններ, որոնց արտաքին ու ներքին հարդարանքի հիմնական տարրերից էին զինանշանները:
Մենք կփորձենք առանձին անդրադառնալ վերոնշյալ առումով  հայտնի քաղաքներին առանձին հոդվածներով:

Ֆլորենցիա

Ֆլորենցիա քաղաքում այսօր էլ հանդիպում ենք շատ շինությունների, որոնց պատերի վրա կան տարբեր զինանշաններ: Անկասկած եվրոպական շատ քաղաքներում են եղել այդպիսի «նշանակիր» կառույցներ, սակայն մինչև մեր օրեր դրանց որոշ մասը չեն հասել հիմնականում պատերազմների ու ավերումների հետևանքով: Իսկ Ֆլորենցիան միջնադարում ու դրանից հետո էլ  ապրեց ծաղկման խաղաղ ժամանակաշրջան, ու հենց դրան են պարտական քաղաքի մոնումենտալ հերալդիկայի մեզ հասած նմուշները:

Հերոլդ— Միջնադարից մինչև մեր օրեր

Բավարիայի հերոլդ Յորգ Ռուգենը
  Բավարիայի դքսության 
զինանշանը կրող 
զգեստով. 1510 թ.

Հերալդիկայի առաջացման և զարգացման հետ առաջ եկավ այն համակարգելու անհրաժեշտություն, ու հետևաբար այդ պահանջը պիտի առաջ բերեր այդ ոլորտը կարգավորող պաշտոնյայի պահանջ, որը դարձավ հերոլդը:
Հերոլդ անվանումն առաջացել է լատիներեն heraldus բառից, որ թարգմանվում է հայտարարող, մունետիկ, պատգամաբեր:
Սկզբնական շրջանում հերոլդների հիմնական գործառույթը կայանում էր ասպետական մրցարշավեր կազմակերպելու, դատելու,  որպես դեսպան կամ բանագնաց այլ պետություններում իր թագավորին ներկայացնելու մեջ: Հերոլդները նաև սկսեցին կարգավորել գերբերի մասին գիտությունը, որը և հետագայում առաջ բերեց հերալդիկան:
Ըստ աստիճանակարգի հերալդիկայի հետ կապված գործառույթները իրականացվում են հերոլդի  օգնականի (poursuivants d'armes),  հերոլդի և հերոլդմեյստերի (հերոլդ-վարպետ)  միջոցով:
Հերալդիկայի ֆրանսերեն «blason»  անվանումը ծագում է գերմաներեն «blasen»` փող հնչեցնել բառից: Հետագայում դրանից է առաջացել նաև ֆր. «blasonner», կամ անգլերեն  «blazon» բառը, որ նշանակում է զինանշանը ներկայացնել հերալդիկ լեզվով, բլազոնացնել: Հերալդիկ լեզուն հերոլդների կողմից ստեղծված հատուկ լեզվային համակարգ է, որով նկարագրվում  են զինանշանները: Դա հինֆրանսերենը և միջին լատիներենն են:

Հերալդիկան և ճարտարապետությունը— Ֆլորենցիա (II)

Նախորդ հոդվածում մենք անդրադարձանք Պալացցո Վեկկոյին, սակայն Ֆլորենցիայում մեզ համար հետաքրքրություն ներկայացնող շինությունները դրանով չեն ավարտվում:
Բայց Պալացցո Վեկկոյի և այս շինության միջև, որի մասին պիտի գրենք, կա մի էական տարբերություն. եթե առաջին շինության չակատի զինանշանները նկարված էին, ապա այստեղ դրանք քանդակված են:

Բարջելլո

Բարջելլո. ներքին բակը
Լուս. հեղինակ` Janos Gabor Varga

Բարջելլոն  (իտալ. Bargello) Ֆլորենցիայի հնագույն հասարակական շինությունն է, որը հասել է մեր օրեր: Այն կառուցվել է 1255 թվականին և ծառայել որպես քաղաքային խորհրդի, ժողովրդական կապիտանի (միջնադարում կատարում էր ոստիկանապետի ֆունկցիա), քաղաքի մագսիտրոսության նստավայր: Այստեղ է անցկացվել «Հարյուրի խորհուրդը», որին մասնակցել է նաև Դանթեն:
Հետագայում շենքը օգտագործվել է որպես բանտ և ոստիկանության նստավայր: Մահապատժի դատապարտված անձանց կախաղան էին բարձրացնում հենց շինության ներքին բակում: Դա շարունակվեց մինչև 1768 թ.-ը, երբ Սրբազան Հռոմեական կայսրության կայսր Լեոպոլդ II-ը հայտարարեց մահապատժի լրիվ արգելք:
Սկզբնապես շենքը ուներ 2 հարկ, սակայն 1323 թվականի հրդեհից հետո ավելացվեց ևս մեկ հարկ:  XIX դարի երկրորդ կեսից շենքը օգտագործվում է որպես Ազգային թանգարան:

Շինության ներքին բակի պատերին քանդակված են քաղաքի շրջանների, պոդեստաների (քաղաքի գլխավոր կառավարիչ, իտ.` Podestà), դատավորների ու բարձրաստիճան պաշտոնյաների զինանշանները:  Կառուցվածքից կարելի է նկատել, որ որոշ զինանշաններ ուղղակի քանդակված են պատի վրա, մի մասը քանդակվել են առանձին ուղղանկյունաձև սալիկների վրա և ապա տեղադրվել պատից հանված քարերի տեղում, իսկ մի մասն էլ երկաթյա հարմարանքների օգնությամբ ամրացվել են պատերին: Քանդակների մեջ կան և նշաններ, և զինանշաններ: Դրանց մեծ մասը պատկերված են սաղավարտով, դրա վրա գցված գործվածքով, սաղավարտի վրայի սիմվոլով: Որոշ վահաններ ունեն վահանապահ ֆիգուրներ:
Մի քանի քանդակներ ներկված են մասնակի կամ ամբողջությամբ համապատասխան գույներով: Քանդակները միանման քար-սալիկները վրա չեն արված, այլ տարբեր, որը նույնպես բակին յուրօրինակ տեսք է տալիս:

Շինության ներքին բակի պատերի զինանշաններից մի հատված
Լուս. հեղինակ Richard Mortel

Հովսեփ արքեպիսկոպոս Արղությանի նշանակը

Հովսեփ արք. Արղության

                               «Արթուն հովիւ ազանց Հայկայ...»

Դարերի ընթացքում հերալդիկ արվեստը տարածվել է ոչ միայն աշխարհիկ, այլև հոգևոր շրջանակներում: Բարձրաստիճան հոգևորականները նույնպես սկսեցին ունենալ իրենց անձնական նշանակները: Նշանակի մեջ կարող էին տեղ գտնել ինչպես հոգևորականի տոհմական  (եթե ազնվական էր), այնպես էլ այն վայրի սիմվոլիկան, որի առաջնորդությունը ստանձնել էր:
 Հայ իրականության մեջ եկեղեցական հերալդիկայի նմուշները սակավաթիվ են, ու դրանցից մեկն է ռուսահայոց առաջնորդ, արքեպիսկոպոս Հովսեփ Արղության-Երկայնաբազուկի զինանշանը:

Համառոտ տեղեկություն

Հովսեփ Արղությանը ծնվել է 1743 թ. մայիսի 23-ին Սանահին գյուղում: Սովորելով Էջմիածնի Ժառանգավորաց դպրոցում և ապա արագ առաջանալով հոգևոր ասպարեզում, 1769 թ. ձեռնադրվում է եպիսկոպոս: 1773 թ. Հովսեփ արքեպիսկոպոսը նշանակվում է ռուսահայոց թեմի առաջնորդ, իսկ 1780 թ. ` նաև ղրիմահայոց հոգևոր առաջնորդ:

Նիշագիտություն-Հերալդիկա

Անժուի դուքս Ջոֆրի V-ի
 դամբարանի պատկերը

Նիշագիտություն-Հերալդիկա բլոգը Սուրբ Տրդատ Մեծ արքայի ասպետական միաբանության նախագիծն է, որի նպատակն է ծանոթացնել մարդկանց հերալդիկային, դրա կանոններին ու ավանդույթներին:

   Ի՞նչ է հերալդիկան և ինչու է այն պետք

 Հերալդիկա բառը, որ մենք հայերեն թարգմանեցինք «Նիշագիտություն» (Գիտություն նշանների, նշանակների մասին) առաջացել է լատիներեն heraldus բառից, որ հայերեն մունետիկն է կամ պատգամաբերը:

Հերալդիկան կամ նիշագիտությունը պատմական հատուկ կարգ է, որով կազմվում,  բացատրվում են (Բլազոնացվում, ֆր` Blason ` գերբ բառից )  նշանակները կամ զինանշանները: Խորհրդանշաններ գոյություն են ունեցել դեռ վաղուց, սակայն դրանց համակարգումը ու հերալդիկայի առաջացումը կապվում է առաջին Խաչակրաց արշավանքների հետ ու մոտավոր թվագրվում XI-XII դարերով: Սկզբնական շրջանում հատուկ նշանների օգտագործումը հանգամանքների թելադրանք էր, քանի որ ասպետները ու
զինվորները, որոնք ոտքից գլուխ զրահավորված էին ու կրում էին դեմքը փակող սաղավարտ,  միմյանց ճանաչելու և կռվի դաշտում նկատելի լինելու  այլ տարբերակ չունեին, բացի վահանի վրայի նշանից: Բայց հետագայում այդ նշանների համակարգը դարձավ ոչ միայն միմյանց տարբերելու միջոց, այլ մի ամբողջ մշակույթ: